Alle kaarten liegen. En alle kaarten zijn fout. Zoals geograaf Mark Monmonier zegt: « Liegen met kaarten is niet alleen makkelijk, het is ook belangrijk. » Kaarten en globes zijn, net als toespraken of schilderijen, geschreven door mensen en onderhevig aan vervormingen. Deze vervormingen kunnen ontstaan door veranderingen in schaal, symbolen, projectie, vereenvoudiging en keuzes rond de inhoud van de kaart. Monmomier vervolgt: « Om te voorkomen dat belangrijke informatie verstopt raakt in een mist van details, moet de kaart een selectief, onvolledig beeld van de werkelijkheid geven. » Dit is de cartografische paradox: om een waarheidsgetrouw beeld te geven, moet een kaart liegen.
Zeggen dat kaarten en globes vals zijn, is niet om cynisme of achterdocht aan te wakkeren, maar eerder om een gezond gevoel van nieuwsgierigheid en kritisch denken aan te moedigen over wat we op kaarten te zien krijgen. Hier kijken we naar twee manieren waarop kaarten en globes fout kunnen zijn: met politieke grenzen en andere vormen van veranderde weergaven van de aarde.
Politieke grenzen
Politieke grenzen zijn een van de meest voorkomende controverses over kaarten. Het komt zelden voor dat een kaart de complexiteit van politieke grenzen kan verklaren, vooral in betwiste gebieden. En de waarheid is dat er betwiste territoriale grenzen met de meeste landen op aarde. Zelfs de Verenigde Staten hebben betwiste grenzen, met actieve meningsverschillen met onder andere Canada, de Bahama’s, Cuba en Colombia. Daarom zijn kaarten belangrijk en waardevol – ze vertegenwoordigen machtsuitingen en weerspiegelen vaak de belangen van degenen die ze maken. Cartograaf en auteur Denis Wood schrijft: « Het punt is niet dat de kaart goed of fout is (het is geen kwestie van nauwkeurigheid), maar dat het een standpunt inneemt terwijl het doet alsof het neutraal is over een kwestie waarover mensen verdeeld zijn. » Hier zijn enkele voorbeelden van deze verdeeldheid en kaarten die een politiek standpunt innemen.
Israël en Palestina
Een gebied van diepe verdeeldheid en onenigheid is het territoriale geschil over Israël en Palestina. In de kern is het een geschil tussen twee groepen die allebei streven naar zelfbeschikking Aanspraak maken op hetzelfde land. Het resultaat is een gecompliceerde kaart van territoriale aanspraken die van de ene dag op de andere kan veranderen en nog niet heeft geleid tot een definitieve politieke kaart van de regio. Propagandakaarten zijn er in overvloed en andere wereldspelers, waaronder andere landen, spelen een nauw verweven rol in dit proces Legitimeren en delegitimeren de claims van zowel pro-Israëlische als pro-Palestijnse belangen. Dit omvat externe krachten die ervoor kiezen om landrechten alleen aan Israël toe te kennen, alleen aan Palestina, of territoriale aanspraken van beide partijen. Er is geen kaart van de regio waar iedereen het over eens is.
Grenzen van Kasjmir
Een tweede zwaar gemilitariseerde en betwiste grens is Kashmir, dat tegelijkertijd door India en Pakistan wordt opgeëist, met extra complicaties vanuit China. Dit betwiste claims maken het erg moeilijk om de regio nauwkeurig in kaart te brengen. Er is geen overeenstemming over de huidige politieke grenzen, en zelfs in gebieden waar wel overeenstemming is, weerspiegelen de moderne grenzen niet de complexe geschiedenis van de regio, de impact van koloniale interventies of de verdeling van de verschillende bevolkingsgroepen in de regio. Waar trekken we de grenzen als drie verschillende machten aanspraak maken op dezelfde ruimte?
Marokko en de Westelijke Sahara
Een andere verwarrende wereldgrens is de grens van Marokko met de Westelijke Sahara. De scheidslijn tussen de twee regio’s wordt meestal aangegeven met een stippellijn, een echte zeldzaamheid op wereldkaarten en globes. Wat betekent deze stippellijn? Het antwoord kan variëren, afhankelijk van met wie je erover praat betwist gebied. Het land wordt geclaimd door zowel Marokko als het staatloze Polisario Front, een inheemse rechtenbeweging die vecht voor de onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara. Sinds 1991 geldt voor het gebied een door de VN onderhandeld staakt-het-vuren in afwachting van een referendum over onafhankelijkheid, dat nog niet heeft plaatsgevonden. Op dit moment heeft de Westelijke Sahara geen zelfbestuur, vandaar de stippellijn met buurland Marokko – voorlopig opgeëist maar in feite in een patstelling.
De « nine-dash line » van China
China’s « nine-dash line », ook wel bekend als de « koeientong », in de Zuid-Chinese Zee is ook een potentieel misleidende gestippelde wereldgrens. In tegenstelling tot de andere grenzen die hier worden besproken, strekt deze stippellijn zich uit in zeegebieden die grotendeels onbewoond en veranderlijk zijn. Hoewel deze territoriale claim nauwelijks bevolkt is, bevat hij belangrijke defensie- en natuurlijke hulpbronnen en, controversieel, internationale overeenkomsten negeert over wat internationale wateren zijn. De spanningen in de hele regio zijn hoog, met frequente militaire patrouilles, oefeningen en zelfs botsingen met rivalen. China’s claims in de Zuid-Chinese Zee zijn niet de enige van het land Territoriaalgeschilnog steeds het enige gebied van betwistekaartenmaar maken deel uit van een patroon waarbij de supermacht kaarten gebruikt om haar aanspraken in betwiste gebieden te legitimeren.
Alle wereldkaarten zijn fout
Projecties op kaarten
De problemen met kaarten beperken zich niet tot conflicten over politieke grenzen. Kaarten hebben ook andere inconsistenties. Elke platte kaart wordt bijvoorbeeld geconfronteerd met de uitdaging om onze bolvormige aarde weer te geven als een tweedimensionaal object. Dit betekent dat de maker van de kaart een projectie moet gebruiken, en verschillende projecties geven de aarde op iets verschillende manieren weer. Terwijl sommige kaarten, zoals conforme kaarten, beter zijn in het behouden van de exacte vorm van continenten, zijn andere kaarten, zoals equivalente kaarten, beter in het behouden van de exacte afmetingen van landmassa’s.
Kijk in de bovenstaande kaarten bijvoorbeeld naar Alaska, Antarctica en Groenland. Ze veranderen drastisch afhankelijk van de projectie. Op de conforme kaart lijkt Groenland groter dan het hele Afrikaanse continent. In werkelijkheid is Afrika 13 keer groter dan Groenland! De conforme kaart laat dit verschil in grootte nauwkeuriger zien, maar maakt het ook erg moeilijk om de vorm van Groenland te interpreteren.
Sommige kaarten doen beide goed, maar hebben meestal vreemde vormen, zoals de Goode-Homolosinkaart. De continenten hebben de juiste vorm en grootte, maar nu zijn de oceanen gesplitst! Alle kaarten moeten keuzes maken over waar ze zich op richten en wat onvermijdelijk vervormd raakt.
Eurocentrische kaart
Hoe voelt het om de wereld hieronder te zien met de continenten op nieuwe plaatsen? Sommige van de vroegste kaarten die over de wereld werden verspreid, waren afkomstig van Europese kaartenmakers, dus Europa staat niet toevallig centraal. Dit is geen toeval, maar een bewuste keuze van de makers van de kaarten.
Noord- en Zuidpool
Of het nu om een kaart of wereldbol gaat: de keuze om het noordelijk halfrond (Europa, Noordpool) bovenaan en het zuidelijk halfrond (Australië, Antarctica) onderaan te plaatsen, wordt zelden in twijfel getrokken. Maar hoe kan het ook anders? Uiteindelijk is de planeet Aarde gewoon een bol die in de ruimte zweeft en in ons melkwegstelsel of het grotere heelal is er geen « boven », « onder », « noord » of « zuid ». De keuze om noord of zuid te plaatsen waar we ze normaal gesproken zien is een arbitraire, geen absolute keuze – en zelfs gekscherend betwist door sommigen.
Als het gaat om de weergave van de aarde op kaarten en globes, zijn er maar heel weinig absolute waarden. Alle kaarten worden gemaakt door mensen met verschillende belangen en alle kaarten vertekenen onvermijdelijk, laten iets weg en: ja, zijn een beetje fout. Het hangt er maar vanaf aan wie je het vraagt.
BIO: Stacie A. Townsend, MA is professor geografie aan het Los Angeles Mission College. Ze geeft cursussen in fysische, culturele en regionale wereldgeografie. Ze is bezig met haar PhD in geografie aan de universiteit van Californië in Davis.